Ông Lê Văn Quyết, Phó chủ tịch Hiệp hội Chăn nuôi Đông Nam Bộ cho biết, tại cuộc họp chiều (28/7) với Hiệp hội Chăn nuôi Đồng Nai, hai đơn vị này đã cùng ký văn bản đề nghị Bộ Công Thương xem xét, điều tra việc có hay không tình trạng bán phá giá sản phẩm thịt gà Mỹ tại Việt Nam nhằm thâu tóm thị trường. Đồng thời, yêu cầu cơ quan quản lý Nhà nước làm rõ về nguồn gốc, chất lượng của các mặt hàng thịt nhập khẩu vào Việt Nam.

Theo luật sư Phạm Lê Vinh, Công ty luật ATIM, người từng tư vấn khá thành công trong vụ kiện chống bán phá giá mặt hàng thép không gỉ cán nguội, việc khởi kiện và điều tra chống bán phá giá là một quy trình phức tạp. Quy trình này kéo dài và gồm nhiều giai đoạn, như nộp hồ sơ; ra quyết định khởi xướng điều tra; điều tra và kết luận sơ bộ; điều tra và kết luận cuối cùng; áp thuế, xem xét việc áp thuế hàng năm sau năm đầu áp thuế... Mỗi giai đoạn lại có những yêu cầu riêng và kết quả phụ thuộc nhiều yếu tố. Quan trọng nhất là các thông tin, dữ liệu và phương pháp tính toán mà bên khởi kiện và cơ quan điều tra sử dụng để tính toán biên độ phá giá, chứng minh thiệt hại của nhà sản xuất trong nước. Ngoài ra, các yếu tố khác phải kể đến còn có như phản hồi của các bên có liên quan, lợi ích người tiêu dùng, chính trị.

Đáng chú ý là ở giai đoạn nộp hồ sơ yêu cầu và để Bộ Công Thương ra quyết định khởi xướng điều tra, cần đáp ứng điều kiện doanh nghiệp, trang trại ĐNB phải đại diện cho nhà sản xuất trong nước theo nguyên tắc 25% và 50%. Tức là đại diện các nhà chăn nuôi gia cầm ĐNB tham gia kiện phải đảm bảo ít nhất 25% thị phần về giá trị sản xuất trong nước; không nhập hay có quan hệ liên kết với nhà nhập khẩu. Theo kinh nghiệm của ATIM, việc đạt thỏa thuận này không dễ dàng, nhất là khi lượng nhập khẩu từ Mỹ vào Việt Nam phải đủ lớn hơn 3%. Sau khi có quyết định điều tra, cơ quan điều tra sẽ tiến hành độc lập và yêu cầu các bên cung cấp hoặc sử dụng số liệu sẵn có để tính toán biên độ phá giá và xác định thiệt hại. Việc có áp thuế hay không phụ thuộc rất lớn vào kết quả điều tra.

Các doanh nghiệp và Hiệp hội đều nhận thấy gà Mỹ bán ở thị trường Việt Nam giá rẽ đến mức đáng ngờ. Song bằng chứng về việc bán phá giá vẫn còn được củng cố nếu việc khởi kiện được thực hiện. Đánh giá chung thì việc giá bán gà Mỹ ở Việt Nam khoảng 20.000đ/kg thì có dấu hiệu bất thường. Có cuộc cạnh tranh không lành mạnh về giá và đánh vào người chăn nuôi gà ở Việt Nam. Ước tính chi phí nuôi gà ở Mỹ sau khi đưa vào giết mổ, cấp đông, vận chuyển, công với chi phí thuế, lưu kho về đến Việt Nam sẽ khoảng 25.000 -28.000 đồng/kg, bán đến người tiêu dùng khoảng hơn 30.000 đồng/kg  mới hợp lý. Việc bán thấp hơn 30% là điều khó chấp nhận. Song cũng có ý kiến cho rằng sự khác biệt về văn hóa ẩm thực là nguyên nhân hàng đầu khiến giá gà hai nước chênh lệch. Chẳng hạn người Mỹ thích ăn ức gà, còn người Việt thích ăn đùi gà, cánh gà….Người chăn nuôi ở Mỹ chỉ tính giá thành con gà ở phần ức, phần còn lại gần như được xem là phụ phẩm; do đó việc nhập phần này vào Việt Nam và bán với giá rẽ là chuyện có thể hiểu được. Ngoài ra, mức thuế 20% chỉ bằng một nửa so với nhập nguyên con cũng khiến đùi gà Mỹ trở nên rất rẽ.

Thịt gà nhập giảm giá có mặt tích cực dễ thấy. Bửa ăn của người lao động, nhất là công nhân, nhờ vậy có phần cải tiến hơn. Gà Mỹ cũng giúp Việt Nam đẩy lùi được đùi, cổ, cánh thậm chí cả lòng heo bẩn nhập từ Trung Quốc. Gía cạnh tranh, nguồn hàng sẳn, chất lượng cao, gà Mỹ dần đẩy gà Trung Quốc nhập lậu ra khỏi thị trường Việt Nam.

Việc kiện bán phá giá, nếu thắng, thì sẽ có những biện pháp, dù là tạm thời, để hạn chế gà Mỹ nhập khẩu; song nếu thua trong vụ kiện này thì gần như thị trường gà ở Việt Nam sẽ tràn ngập gà Mỹ. Khi đó người tiêu dùng càng hiểu rõ hơn chất lượng, uy tín và giá cả của gà Mỹ, đồng thời việc tiêu thụ gà Mỹ sẽ phổ biến hơn . Bởi vậy. mặc dù có rất nhiều công ty Luật sẳn sàng vào cuộc nhưng thiết nghĩ ngành chăn nuôi Việt Nam đang rất cân nhắc việc kiện gà Mỹ bán phá giá.

Cái khó là từ trước đến nay Việt Nam thường đưa ra rất nhiều vấn đề để hạn chế nhập khẩu(như chất lượng, vệ sinh an toàn thực phẩm, nguồn gốc, xuất xứ, trốn thuế) nhưng với gà Mỹ thì những vấn đề này đều không ảnh hưởng và chỉ còn lại vấn đề chống bán phá giá. Nếu không chứng minh được gà Mỹ bán phá giá, hoặc chứng minh được nhưng hạn chế nhập khẩu gà Mỹ chỉ trong phạm vi nhất định thì Doanh nghiệp Việt Nam sẽ còn gặp nhiều khó khăn trong cuộc cạnh tranh này.

Trong chăn nuôi hiện nay ở Việt Nam lợi ích không hẳn chỉ thuộc về người nông dân, bởi với chi phí sản xuất quá cao mà phần lớn là chi phí cho thức ăn. Nhiều người đặt ra vấn đề lợi nhuận trong khâu sản xuất thức ăn của các nhà máy quan trọng hơn hay lợi nhuận trong khâu nuôi gà của người dân mình quan trọng hơn?

Một so sánh rất đáng để ta suy nghĩ: Giá bán 1kg thịt gà Mỹ niêm yết tại thị trường Việt Nam vừa bằng giá 1kg thức ăn nuôi gà mà người nông dân đang phải gánh chịu. Vậy làm sao người dân có được lợi nhuận và làm sao người dân có thể giảm chi phí sản xuất làm cho giá thành của mình hạ xuống!

Nếu vụ kiện chống bán phá giá không thành công, không chỉ áp đặt được những hàng rào hạn chế gà Mỹ thì việc ngành chăn nuôi thất bại chỉ là vấn đề thời gian.

Khác với các vụ kiện chống bán phá giá Tôm, vốn được người dân ủng hộ, việc chống bán phá giá gà Mỹ tế nhị hơn. Nếu vụ kiện thành công thì đồng nghĩa việc giá gà trên thị trường sẽ tăng trở lại. mà người chịu thiệt là số đông người tiêu dùng. Do đó, việc thưa kiện mặc dù rôm rã trong thời gian qua, nhưng phản ứng từ dư luận rất ít.

Một nghịch lý dễ hiểu, người Mỹ bán gà dưới giá thành sản xuất thì họ được gì? Trong khi giá thực phẩm ở Mỹ rất rẽ. Còn Việt Nam tại sao không hướng đến phấn đấu sao cho người dân có thu nhập cao còn giá thực phẩm thì rẽ, mà lại cố gắng để giữ giá thực phẩm ở mức cao. Đó chính là điểm yếu trong lý lẽ chống bán phá giá. Hơn nữa thói quen ăn đùi gà của người Việt Nam thì có gì xấu để hạn chế nhập khẩu đùi gà .

Cuộc đấu pháp lý chống bán phá giá gà vì thế đặt phía ngành chăn nuôi Việt Nam vào trách nhiệm trước hết phải tự hạ giá thành sản xuất trong nước. Quá trình mở cửa và hội nhập cho thấy những điểm yếu mà lâu nay ít người để ý. Đó là nền nông nghiệp của ta vẫn còn lạc hậu, manh mún, lệ thuộc quá nhiều vào thức ăn chăn nuôi của công ty nước ngoài nên giá thành sản xuất quá cao và cuối cùng chính người nông dân phải chịu thua thiệt.

Nguyễn Chí Hiền