2. Nguyên tắc và biện pháp tổng hợp để phòng trị bệnh thủy sản

          2.1. Nguyên tắc

Khi phát hiện bệnh cá, tôm phải kiểm tra chẩn đoán đúng bệnh, chữa bệnh kịp thời, dùng thuốc thích hợp và đúng liều lượng.

Tránh không làm cho cá, tôm bị ngộ độc vì nồng độ thuốc quá cao, nhưng phải đảm bảo diệt được nguyên nhân bệnh.

          2.2. Các biện pháp tổng hợp để phòng trị bệnh thủy sản

a. Thiết kế trạm, trại ương nuôi phù hợp với cách phòng bệnh

-  Chú ý nguồn nước cung cấp cho ao quanh năm, chất lượng nước tốt và có khả năng cải tạo nguồn nước.

- Chú ý hệ thống mương, máng tháo dẫn nước.

-  Có ao cách ly để chứa cá, tôm tạm khi đưa từ nơi khác đến, hoặc chứa cá, tôm bệnh để điều trị ở cuối dòng nước.

b. Thực hiện đúng đắn biện pháp kỹ thuật nuôi

Cá khỏe, có sức đề kháng cao, có khả năng chống lại những nguyên nhân gây bệnh từ ngoài xâm nhập vào cơ thể.

Cải tiến kỹ thuật nuôi:

-     Chú ý mật độ thả cá vừa phải và tỷ lệ thả ghép thích hợp. Nếu thả nuôi dày, cá thiếu thức ăn sẽ gầy yếu dễ nhiễm bệnh và dễ truyền bệnh.

-     Cung cấp khẩu phần ăn cho cá, tôm đúng kỹ thuật, dựa vào 4 định:

          + Định chất: thức ăn phải tươi sạch, chất lượng tốt, cung cấp đầy đủ số lượng và thành phần làm cho cá khỏe mạnh, mau lớn, có khả năng chống lại những bệnh từ bên ngoài xâm nhập vào cơ thể và những bệnh bên trong gây rối loạn chuyển hóa.

+ Định lượng: có thể kiểm tra được tình hình sức khỏe của cá qua việc cho ăn.Tránh cho cá ăn thừa hoặc thiếu.

          + Định thời gian: tập cho cá có thói quen ăn đúng giờ, mỗi ngày 2-3 lần.

          + Định vị trí: cho cá ăn ở chỗ nhất định, tiện cho công tác phòng bệnh và kiểm tratình hình của cá, chỗ cho cá ăn phù hợp với đặc điểm sinh thái của cá.

          Chăm sóc:

Thao tác đánh bắt cá nhẹ nhàng, dùng lưới đúng tiêu chuẩn kỹ thuật để khônglàm xây xát cá.

Chú ý điều kiện môi trường, dọn ao quang đãng, theo dõi chất nước, điều kiệnthủy lý hóa cho thích hợp để cá hô hấp thuận lợi, trao đổi chất dễ dàng.

Thả giống:

Cần thả cá giống lớn, đúng qui cách và đồng đều để chúng có khả năng chống địch hại và chịu đựng được sự thay đổi điều kiện sống của môi trường. Cá khỏemạnh, lớn nhanh thì có sức đề kháng tốt.

Phòng bệnh:

Bất kỳ bệnh nào xảy ra cũng có nguyên nhân gây bệnh và điều kiện nhất định. Phải hạn chế nguyên nhân và điều kiện gây ra bệnh bằng cách:

-     Dọn tẩy ao: đáy ao là nơi ở, nơi tích tụ của vi trùng, ký sinh trùng, ký chủ trung gian... Dùng vôi tẩy ao có tác dụng diệt nguyên nhân gây bệnh, cải tạo đáy ao và chất nước.

Hình 2: Bón vôi cải tạo ao

-   Kiểm tra bệnh: cần kiểm tra giống trước khi thả, trước khi vận chuyển để phát hiện bệnh, kịp thời xử lý, tránh lây lan và truyền bệnh từ nơi này đến nơi khác.

Sau khi kiểm tra giống khỏe mạnh, mau lớn tránh được sự xâm nhập vi trùng, ký sinh trùng mới đến. Mỗi vùng thường có bệnh đặc biệt cần hạn chế sự lây lan. Trước khi vận chuyển phải kiểm tra khoảng 15 con cá, cứ 10 ngày kiểm tra 1 lần, liên tục kiểm tra 2-3 lần đủ đảm bảo yêu cầu phát hiện bệnh cá.

Khi nhận cá từ nơi xa chuyển đến phải chứa ở ao cách ly để theo dõi và tiến hành kiểm tra ký sinh trùng. Nếu phát hiện ký sinh trùng và ký sinh trùng nguy hiểm gây bệnh cá phải tiến hành dùng thuốc để diệt trùng, đảm bảo cá hết ký sinh trùng mới chuyển sang ao nuôi.

-   Trừ độc thức ăn và nơi cá ăn: nên dùng thức ăn tươi, sạch đủ chất. Nếu là thực vật nên rửa bằng hypochlorite canxi 6% trong 30 phút. Nếu là phân thì phải ủ kỷ. Cá ăn thực vật hay mắc bệnh đường ruột. Thực vật ngâm hypochlorite canxi xong phải rửa lại bằng nước lã. Nơi cho cá ăn nên treo từ 2-4 túi thuốc hypochlorite canxi, mỗi túi nặng 300g để tiêu độc. Cần cho cá ăn đúng chỗ. Túi đựng thuốc đan bằng tre. Treo túi thuốc tùy theo tập tính ăn của cá.

- Trừ độc dụng cụ: Những dụng cụ bằng gỗ được trừ độc bằng hypochlorite

canxi 6% ngâm trong 30 phút. Đối với dụng cụ bằng tơ lụa, vải thì tẩy độc bằng CuSO₄10ppm, để ngâm trong 1 giờ.

- Phòng bệnh: Dùng thuốc để phòng bệnh trước mùa thường xảy ra bệnh (đối với bệnh theo mùa).

+ Đối với bệnh ngoài da do vi trùng, dùng Ca(OCl)₂, treo thành 3 - 6 túi, mỗi túi khoảng 100 - 300g thuốc, đảm bảo nồng độ thuốc có hiệu quả 1g/m³ nước. Đối với những bệnh do ký sinh trùng để phòng bệnh người ta dùng CuSO₄ đựng trong các túi vải dầy, treo mỗi túi 150 -200g, đảm bảo nồng độ thuốc trung bình 0,5 ppm.

Hình 3:CuSO₄ dùng để phòng, trị bệnh thủy sản

+ Bệnh bên trong cơ thể như bệnh đốm đỏ, bệnh đường ruột trộn Sulfamid vào thức ăn, làm thành viên thích hợp cho cá ăn, có độ dính vừa phải, cho cá ăn lúc đói.

+ Tiêu diệt ký chủ trung gian và ký chủ cuối cùng của các loài sán như săn bắt các loài chim ăn cá, đánh bắt cá mắc bệnh hoặc nuôi ghép với cá dữ để tiêu diệt cá bệnh.

+ Ứng dụng miễn dịch lứa tuổi, miễn dịch loài trong kỹ thuật nuôi như khai thác triệt để loài cá mắc bệnh, thay vào thành phần đàn loài cá khác có khả năng miễn dịch bệnh đó.

Nguyễn Ngọc Quyến-Phòng Phòng chống dịch