1.TÌNH HÌNH BỆNH TRÊN THẾ GIỚI:
• Bệnh Viêm da nổi cục (VDNC) là dịch bệnh địa phương tại hầu hết các nước Châu Phi.
• Từ năm 2012, bệnh đã lây lan nhanh sang khu vực Trung Đông, Đông và Nam Âu, Ban-căng, khu vực biên giới Á - Âu, Nga và Kazzakhstan.
• Từ năm 2013 đến nay, bệnh Viêm da nổi cục trên trâu, bò đã xảy ra tại một số nước như thuộc khu vực Châu Á như: các nước thuộc khu vực Trung Đông, Ấn Độ, Bangladesh, Nepal, Trung Quốc,...
• Tại Trung Quốc, ổ dịch đầu tiên được ghi nhận vào tháng 8/2019 tại khu tự trị Tân Cương;
• Đến ngày 27/7/2020, đã phát hiện tổng số 13 ổ dịch
• Đặc biệt từ ngày 15-20/7/2020, đã ghi nhận 5 ổ dịch mới tại tỉnh Quảng Tây (cách biên giới với Việt Nam khoảng 200Km).
2.TÌNH HÌNH BỆNH TẠI VIỆT NAM:
- Tháng 10/2020 xuất hiện bệnh Viêm da nổi cục tại 02 xã thuộc tỉnh Lạng Sơn (xã Quyết Thắng và xã Yên Bình, huyện Hữu Lũng) và 01 xã thuộc tỉnh Cao Bằng (xã Lý Quốc, huyện Hạ Lang)
- Tổng số trên 147 con bò mắc bệnh,
- - Trong đó có 11 con chết.
3. ĐẶC ĐIỂM CỦA BỆNH:
- Tên tiếng Anh là Lumpy Skin Disease (LSD)
- Là bệnh truyền nhiễm do vi rút thuộc họ Poxviridae, chi Capripoxvirus, cùng chi với vi rút gây bệnh Đậu trên dê, cừu.
- Vi rút này không gây bệnh trên người.
- Thời gian ủ bệnh trung bình khoảng 4 - 14 ngày.
- Tỷ lệ trâu, bò mắc bệnh khoảng 10 - 20%;
- Tỷ lệ chết khoảng 1 - 5%.
- Dịch bệnh xảy ra theo mùa, chủ yếu vào những tháng ấm, khi côn trùng hoạt động mạnh
- Gây thiệt hại về năng suất do sản lượng sữa giảm mạnh, giảm khả năng sinh sản, sảy thai, tổn thương da, giảm tăng trọng và có thể chết
- Gây tổn thất về kinh tế do hạn chế vận chuyển và thương mại.
4. CÓ THỂ DIỆT VI RÚT Ở ĐIỀU KIỆN NÀO:
• Vi rút có thể bị tiêu diệt ở nhiệt độ:
• 55oC trong 2 giờ,
• 65oC trong 30 phút.
• 4oC trong 6 tháng.
• -80oC trong 10 năm
• Trong các nốt da hoại tử : 35 ngày
• Trong tinh dịch có thể kéo dài tới 42 ngày.
• Cũng có sự lây truyền vi rút qua nhau thai
• Vi rút nhạy cảm với môi trường pH kiềm hoặc a xít; pH = 6,6 - 8,6 trong 5 ngày.
• Hóa chất sử dụng để diệt vi rút Viêm da nổi cục bao gồm:
- Hợp chất iodine (pha loãng 1:33),
- Virkon (2%),
- Hợp chất amoni bậc bốn (0,5%)
- Một số chất tẩy rửa như : sodium dodecyl sulphate.
5. NGUỒN BỆNH TỪ ĐÂU:
- Có thể: Vi rút có trong nước bọt, dịch mụn nước, sữa, tinh dịch, các chất bài xuất,
- Có trong máu sau khi nhiễm bệnh từ 7-21 ngày.
- Thường được bài xuất ra ngoài trước khi con vật có biểu hiện triệu chứng lâm sàng của bệnh.
6. ĐƯỜNG TRUYỀN LÂY BỆNH CÓ THỂ:
+ Lây trực tiếp:
- Do tiếp xúc giữa động vật mẫn cảm và động vật mắc bệnh khi nhốt chung hoặc chăn thả chung trên đồng cỏ.
- Côn trùng đốt như muỗi, ruồi, ve
+ Lây gián tiếp:
- Qua thức ăn, nước uống, nền chuồng, dụng cụ chăn nuôi, tay chân, quần áo người chăn nuôi bị nhiễm vi rút.
- Bệnh lây từ vùng này sang vùng khác, lây từ nước này sang nước khác qua biên giới theo đường vận chuyển động vật, sản phẩm động vật mang mầm bệnh.
7. BIỂU HIỆN CỦA BỆNH:
- Thời gian ủ bệnh trung bình khoảng 4 - 14 ngày.
- Tỷ lệ trâu, bò mắc bệnh khoảng 10 - 20%;
- Tỷ lệ chết khoảng 1 - 5%;
- Sốt cao (có thể trên 41oC),
- Giảm tiết sữa
- Da và niêm mạc nổi nốt sần có đường kính khoảng 2 - 5 cm,
- Suy nhược, bỏ ăn và hốc hác.
- Viêm mũi, viêm kết mạc và tiết nhiều nước bọt.
- Sưng hạch bạch huyết bề mặt.
Hình: Da Trâu nổi nốt sần có đường kính khoảng 2 - 5 cm
- Các nốt sần lớn có thể bị hoại tử
- cuối cùng là xơ hóa
- tồn tại trong vài tháng;
- có thể tồn tại vĩnh viễn.
Hình: Các nốt sần lớn có thể bị xơ hóa
Hình: Các mụn nước, vết hoại tử có thể xuất hiện ở màng nhầy của miệng, đường tiêu hóa, khí quản và phổi.
- Chân và da bìu và âm hộ,
- bị nổi cục loét, gây đau làm con vật không muốn di chuyển.
- Bò đực có thể bị vô sinhvĩnh viễn hoặc tạm thời.
- Bò cái có thể sảy thai.
Hình: mụn loét ở bầu vú.
8. CHẨN ĐOÁN BỆNH:
- Chẩn đoán dựa trên những biểu hiện như sốt và các nốt sần đặc trưng trên da trâu, bò mắc bệnh.
- Chẩn đoán bằng xét nghiệm:
• Các mẫu da tổn thương;
• Máu được chống đông bằng EDTA;
• Tăm bông nước bọt .
9. PHÒNG BỆNH VDNC:
• Phát hiện sớm, tiêu hủy trâu, bò mắc bệnh;
• Tiêm phòng vắc xin Viêm da nổi cục
• Tăng cường công tác kiểm dịch, KSGM trâu, bò và sản phẩm từ trâu, bò
• Hạn chế nhập khẩu trâu, bò và sản phẩm từ trâu, bò
• Hiện nay, trên thế giới đã có vắc xin phòng bệnh Viêm da nổi cục. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (PTNT) đã giao Cục Thú y chỉ đạo các phòng chức năng, Trung tâm Kiểm nghiệm thuốc thú y Trung ương I và các cơ quan liên quan đang khẩn trương tổ chức, hướng dẫn, hỗ trợ các doanh nghiệp nhập khẩu khẩn cấp vắc xin phòng bệnh Viêm da nổi cục; tổ chức kiểm tra, đánh giá chất lượng và hướng dẫn sử dụng vắc xin.
• Là bệnh truyền nhiễm do vi rút thuộc họ Poxviridae, chi Capripoxvirus, cùng chi với vi rút gây bệnh Đậu trên dê, cừu. Vì vậy, công ty thuốc thú y Navetco cũng đang tiến hành thử nghiệm tiêm phòng bệnh VDNC bằng vắc xin phòng bệnh Đậu cho Dê. Đây là hướng phát triển vắc xin phòng bệnh VDNC nhanh nhất.
• Thực hiện “5 không”:
- Không giấu dịch.
- Không mua gia súc mắc bệnh, sản phẩm gia súc mắc bệnh đưa về thôn, ấp.
- Không bán chạy gia súc mắc bệnh.
- Không thả rông, không tự vận chuyển gia súc bị mắc bệnh VDNC ra khỏi vùng dịch.
- Không vứt xác gia súc nghi mắc bệnh VDNC bừa bãi.
9.1 Đối với các địa phương chưa có gia súc có biểu hiện của Viêm da nổi cục:
• Tổ chức thống kê toàn bộ các hộ chăn nuôi gia súc (trâu, bò, dê, cừu) trên địa bàn.
• Hướng dẫn người chăn nuôi chủ động giám sát, kịp thời phát hiện, báo cáo chính quyền, cơ quan thú y và triển khai các biện pháp phòng, chống dịch bệnh;
• Thường xuyên tiêu độc, sát trùng hoặc sử dụng vôi bột
• Chỉ nhập gia súc rõ nguồn gốc, đã qua kiểm dịch theo quy định.
• Thực hiện các biện pháp phòng, chống dịch bệnh theo quy định, bao gồm tiêm các loại vắc xin phòng bệnh cho đàn gia súc.
9.2 Đối với địa phương đã có gia súc có biểu hiện của bệnh, có kết quả xét nghiệm dương tính với bệnh Viêm da nổi cục
• Cách ly toàn bộ gia súc chưa có biểu hiện của bệnh Viêm da nổi cục; nuôi nhốt trâu, bò, dê, cừu tại các khu vực có gia súc mắc bệnh, nghi mắc bệnh.
• Tiêu hủy toàn bộ gia súc có kết quả xét nghiệm dương tính với VDNC hiện theo hướng dẫn và giám sát của cơ quan thú y.
• Hỗ trợ cho chủ vật nuôi có gia súc buộc phải tiêu hủy do dịch bệnh với định mức, quy trình và điều kiện theo quy định tại Nghị định số 02/2017/NĐ-CP ngày 09/01/2017 của Chính phủ về cơ chế, chính sách hỗ trợ sản xuất nông nghiệp để khôi phục sản xuất vùng bị thiệt hại do thiên tai, dịch bệnh.
• Sát trùng, diệt côn trùng, ruồi, muỗi, ve, mòng,… liên tục trong vòng 03 tuần tại các hộ chăn nuôi có gia súc có biểu hiện bị bệnh, nghi bị bệnh;
• Sát trùng toàn bộ các vùng có nguy cơ cao, xung quanh hộ chăn nuôi có gia súc bị bệnh.
• Khoanh vùng xã có dịch
• Lập chốt tạm thời để kiểm soát việc vận chuyển trâu, bò ra, vào các xã có dịch;
• Trường hợp cần thiết thành lập đội kiểm soát lưu động để kịp thời phát hiện, ngăn chặn và xử lý các trường hợp cố tình vận chuyển gia súc ra, vào các xã có dịch.
• Thống kê các hộ chăn nuôi trâu, bò, dê, cừu đã phát hiện có bệnh Viêm da nổi cục;
• Kê khai số lượng gia súc, cam kết không bán chạy, không giết mổ, không vứt xác gia súc chết, gia súc bệnh ra môi trường.
• Thông tin, tuyên truyền, hướng dẫn người dân chủ động giám sát gia súc có biểu hiện bị bệnh, nghi bị bệnh, kịp thời phát hiện, báo cáo.
Đoàn Thị Tươi - Chi cục Chăn nuôi và Thú y Đồng Nai