Phát biểu tại hội nghị, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thúc đẩy công tác chế biến và phát triển thị trường nông sản để thực hiện hoàn thành kế hoạch cơ cấu lại ngành nông nghiệp theo hướng phát triển nông nghiệp bền vững, nâng cao chất lượng, giá trị gia tăng và khả năng cạnh tranh nông sản.

Ông Lê Minh Hoan đề nghị hội nghị toàn quốc về chế biến và thị trường nông sản cần được tổ chức định kỳ hàng năm, luân phiên tại các địa phương để thúc đẩy chế biến, bảo quản và phát triển thị trường nông sản. Đây là diễn đàn đối thoại chính sách, tham vấn chính sách và cập nhật các xu hướng mới, để nâng cao chuỗi giá trị nông sản Việt trong thời gian tới. Bộ trưởng cũng yêu cầu các đơn vị của bộ, lãnh đạo UBND, sở nông nghiệp và phát triển nông thôn các địa phương xem thị trường là yếu tố quyết định đến sự sống còn của quá trình sản xuất, lưu thông hàng hóa và tiếp tục quan tâm định hướng phát triển thị trường nông sản trong nước và xuất khẩu.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Huỳnh Thành Đạt cho biết, Bộ đang tích cực phát triển thị trường khoa học công nghệ thuộc lĩnh vực chế biến nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao và các lĩnh vực liên quan khác. Sẽ tiếp tục đẩy mạnh các hoạt động hỗ trợ bảo hộ khai thác các tài sản sở hữu công nghiệp đối với các sản phẩm nông sản. Trong thời gian tới, Bộ Khoa học và Công nghệ sẽ xây dựng cổng thông tin quốc gia về truy suất nguồn gốc, hoàn thiện hệ thống các quy chuẩn kỹ thuật quốc gia cho các sản phẩm nông sản.

Ông Trần Việt Trường, Chủ tịch UBND TP Cần Thơ cho rằng, trong những năm qua sản xuất nông nghiệp tại Đồng bằng sông Cửu Long nói riêng và nước ta nói chung phát triển vượt bật. Nhiều ngành hàng như lúa gạo, thủy sản, cà phê... đã nằm trong nhóm các nước dẫn đầu về giá trị xuất khẩu. Nông sản nước ta đã có mặt ở nhiều quốc gia và vùng lãnh thổ. Những kết quả đó là thành quả của quá trình nghiên cứu không ngừng của các nhà khoa học trong lĩnh vực giống, kỹ thuật canh tác và sự cần cù sản xuất của nông dân, nhạy bén của cộng đồng doanh nghiệp, mở rộng quan hệ hợp tác của nước ta với các nước... Dù đạt nhiều kết quả  quan trọng nhưng có thể nhìn nhận nhiều tiềm năng của ngành nông nghiệp chưa được khai thác hiệu quả, tiêu thụ nông sản của nông dân còn nhiều khó khăn. Công nghiệp chế biến, chế biến sâu, công nghiệp bảo quản của nhiều ngành hàng chưa được quan tâm và phát triển. Nhiều loại nông sản như rau quả của nước ta chỉ tiêu thụ dạng tươi nên tỉ lệ tổn thất sau thu hoạch tương đối cao, tỉ lệ gia tăng của sản phẩm chế biến còn thấp... Do đó, việc tìm ra các giải pháp nâng cao công nghệ chế biến, thúc đẩy phát triển thị trường nông sản là vấn đề quan trọng cần giải quyết.

Các đại biểu nghe báo cáo và thảo luận các chuyên đề: Tổng quan lĩnh vực chế biến và phát triển thị trường nông sản - Đề xuất một số nhiệm vụ trọng tâm; Xu thế công nghệ chế biến của thế giới hiện nay và những vấn đề đặt ra trong bảo quản chế biến nông sản; Thúc đẩy ứng dụng khoa học dữ liệu trong chế biến và phát triển thị trường hàng hóa nông nghiệp; Tôm đạo đức - Từ ao nuôi đến bàn ăn; Thúc đẩy tạo sản phẩm giá trị gia tăng cho ngành nông nghiệp từ phụ phẩm tôm; Kết nối công nghệ chế biến với thị trường nông sản - Bài học kinh nghiệm nhìn từ trường hợp Vinamit; Chế biến rau quả - Đột phá trong tái cơ cấu nông nghiệp tỉnh Sơn La; Xây dựng và bảo hộ tài sản trí tuệ cho nông sản Việt Nam; Mở cửa, phát triển thị trường nông sản tại Trung Quốc - Những vấn đề cần quan tâm; Nông sản Việt kết nối với thị trường Châu Âu – nhu cầu và một số giải pháp; Xuất khẩu chính ngạch nông sản vào thị trường Trung Quốc và EU qua Local Gap.

Theo ông Nguyễn Quốc Toản, Cục trưởng Cục Chế biến và phát triển thị trường nông sản, nguồn cung sản lượng nông nghiệp của nước ta hàng năm khoảng 48,63 triệu tấn lúa ngô; 26,8 triệu tấn rau quả; 4,58 triệu tấn cây công nghiệp lâu năm; sản phẩm chăn nuôi có 6,5 triệu tấn thịt, sữa và 13,8 tỷ quả trứng; 8,4 triệu tấn thủy sản; 20,5 triệu m³ gỗ và lâm sản.

Cả nước có trên 7.500 doanh nghiệp chế biến nông lâm thủy sản quy mô công nghiệp có gắn với xuất khẩu và hàng vạn cơ sở chế biến nhỏ lẻ, hộ gia đình. Ước mỗi năm có khả năng chế biến, sơ chế bảo quản khoảng 120 triệu tấn nguyên liệu nông lâm thủy sản. Tuy nhiên, công nghệ bảo quản sau thu hoạch, trình độ quản lý chất lượng sản phẩm còn nhiều hạn chế. Cụ thể, tổn thất sau thu hoạch còn lớn, dao động từ 10 - 25%, phương pháp bảo quản còn đơn giản, lạc hậu. Cơ cấu sản phẩm sơ chế có giá trị gia tăng thấp, chiếm tới 70 - 80%; sản phẩm chế biến sâu có giá trị gia tăng cao chỉ chiếm 15 - 30%; sản phẩm có tính tiện dụng cao như làm sẵn, ăn liền còn thấp, chủ yếu là bán thành phẩm cho chế biến tiếp theo. Các cơ sở chế biến nông lâm thủy sản nhỏ lẻ gặp nhiều khó khăn về điều kiện đảm bảo an toàn thực phẩm và các rào cản kỹ thuật khi xuất khẩu hàng hóa.

Bên cạnh đó, kết nối hạ tầng logistics phục vụ nông nghiệp còn nhiều bất cập; chi phí logistics cho xuất khẩu nông sản khá cao, chiếm tỷ lệ khoảng 20 - 25% (các nước trong khu vực khoảng 10 - 15%). Đây cũng là điểm nghẽn lớn trong xuất khẩu nông sản hiện nay.

Các giải pháp khắc phục những hạn chế nêu trên được đề ra như: Cơ cấu lại nông nghiệp, tập trung giá trị gia tăng theo hướng tạo liên kết hợp tác chặt chẽ giữa các thành phần tham gia tái cơ cấu; chú trọng phát triển chế biến sâu, tăng chất lượng sản phẩm, hiệu năng, giảm chi phí, xây dựng thương hiệu, phân phối thị trường tốt; xác lập tư duy thị trường để thích ứng bối cảnh thị trường; đổi mới trong từng công đoạn nâng cao năng lực cạnh tranh sản phẩm nông sản; liên kết tạo dựng nền công nghiệp chế biến nông sản đồng bộ, hiện đại…

Hội nghị đánh giá tổng quan lĩnh vực chế biến và phát triển thị trường nông sản trong bối cảnh mới đan xen nhiều thách thức và cơ hội, đặc biệt trong sự biến đổi linh hoạt và nhanh chóng xu thế công nghệ chế biến của thế giới, vấn đề ứng dụng công nghệ số vào tối ưu hóa sản xuất, tài nguyên trong chế biến nông sản của thế giới và hướng tiếp cận với Việt Nam; vấn đề áp dụng chuyển giao tiến bộ khoa học kỹ thuật trong công nghệ sau thu hoạch nhằm nâng cao giá trị sản phẩm nông sản xuất khẩu.

Tống Thanh Lộc - PKD