Dịch bệnh hiện đang xảy ra nặng nhất ở các tỉnh: Hà Tĩnh (213 xã, 13 huyện, số gia súc mắc bệnh là 12.480 con), Nghệ An (209 xã, 24 huyện, số gia súc mắc bệnh là 3.919 con), Quảng Nam (94 xã, 8 huyện, số gia súc mắc bệnh là 4.076 con).
Hiện nay, cả nước có 1.416 ổ dịch chưa qua 21 ngày tại 199 huyện của 27 tỉnh, thành phố với 48.449 con gia súc mắc bệnh và 7.025 con gia súc chết và tiêu hủy.
Nguy cơ dịch bệnh VDNC tiếp tục phát sinh và lây lan diện rộng trong thời gian tới là rất cao do: Thời tiết thay đổi, tạo điều kiện thuận lợi cho các vật chủ trung gian truyền bệnh phát triển (ruồi, muỗi, ve, mòng,...); tỷ lệ tiêm phòng vắc xin VDNC thấp, trong khi cần tối thiểu 21 ngày sau tiêm phòng vắc xin mới có đáp ứng miễn dịch phòng bệnh có hiệu quả.
Hình 1: Hình ảnh viêm da nổi cục và cách làm chuồng ép để tiêm phòng.
II. HIỆU QUẢ CỦA TIÊM PHÒNG VẮC XIN CHỐNG DỊCH
1. Nhập khẩu vắc xin phòng bệnh VDNC
Căn cứ quy định của Luật thú y, các văn bản hướng dẫn thi hành Luật thú y giao thẩm quyền quyết định việc nhập khẩu khẩn cấp và sử dụng vắc xin để chống dịch, Bộ Nông nghiệp và PTNT đã cho phép 02 doanh nghiệp nhập khẩu 03 loại vắc xin của 03 nhà sản xuất tại Jordan, Thổ Nhĩ Kỳ và Ai Cập, số lượng là 4,12 triệu liều (bảo đảm đủ số lượng để tiêm phòng cho trên 50% tổng đàn trâu, bò của Việt Nam); trong đó:
- Tính đến ngày 10/5/2021, các doanh nghiệp đã nhập khẩu trên 2,7 triệu liều vắc xin VDNC các loại; đã cung ứng trên 2 triệu liều vắc xin VDNC cho các địa phương và các doanh nghiệp chăn nuôi trâu, bò (bao gồm: 1,45 triệu liều cho 33 tỉnh, thành phố; hơn 555 nghìn liều cho 27 cơ sở chăn nuôi); hiện tại các doanh nghiệp còn trên 750 nghìn liều đang được bảo quan tại kho của các doanh nghiệp.
- Dự kiến trong thời gian tới, các doanh nghiệp tiếp tục nhập khẩu trên 3 triệu liều, đáp ứng yêu cầu phòng, chống dịch bệnh.
2. Chỉ đạo sử dụng vắc xin VDNC để tiêm phòng khẩn cấp
Căn cứ kết quả kiểm tra vô trùng, an toàn, hiệu lực của vắc xin; trên cơ sở đề xuất của các địa phương, các doanh nghiệp, Cục Thú y đã báo cáo đề xuất Bộ Nông nghiệp và PTNT ban hành Công văn số 1076/BNN-TY ngày 24/02/2021 và Công văn số 2271/BNN-TY ngày 19/4/2021 về việc tổ chức tiêm khẩn cấp vắc xin phòng bệnh VDNC ở trâu, bò cụ thể:
a. Đối với địa phương chưa có dịch bệnh VDNC
+ Tăng cường giám sát giám sát, phát hiện kịp thời các trường hợp trâu, bò có biểu hiện bị bệnh, nghi bị bệnh; triển khai đồng bộ các biện pháp phòng, chống dịch bệnh theo quy định; xử lý, tiêu hủy gia súc tại địa phương mới phát dịch ở diện hẹp.
+ Hướng dẫn chủ chăn nuôi trâu, bò tăng cường áp dụng các biện pháp chủ động phòng dịch; tổ chức tổng vệ sinh, sát trùng, tiêu độc, có giải pháp ngăn chặn, tiêu diệt ruồi, muỗi, ve, mòng,… truyền bệnh.
b. Tiêm phòng khẩn cấp vắc xin phòng, chống dịch bệnh VDNC
+ Các địa phương khẩn trương rà soát, tổng hợp nhu cầu vắc xin VDNC, điều chỉnh, bổ sung hoặc xây dựng mới kế hoạch và bố trí kinh phí để thực hiện phòng, chống bệnh VDNC; trong đó lưu ý khẩn trương bố trí kinh phí mua vắc xin và tổ chức tiêm phòng vắc xin phòng bệnh VDNC (để chủ động có đủ lượng vắc xin VDNC, các địa phương đăng ký nhu cầu với đơn vị nhập khẩu để kịp thời cung ứng vắc xin cho công tác phòng, chống dịch bệnh).
+ Đối tượng và phạm vi tiêm phòng:
- Tiêm phòng vắc xin VDNC cho đàn trâu, bò tại các địa phương đã, đang có dịch bệnh VDNC và các địa phương có nguy cơ cao (trong phạm vi bán kính 100 km từ địa phương có dịch VDNC); bảo đảm tỷ lệ tiêm phòng đạt tối thiểu trên 90% số gia súc thuộc diện tiêm phòng.
- Đối với đàn trâu, bò tại các địa phương không thuộc phạm vi có nguy cơ cao (ngoài 100 km từ địa phương có dịch), các địa phương, doanh nghiệp chăn nuôi trâu, bò căn cứ vào tình hình dịch bệnh VDNC, đánh giá nguy cơ và điều kiện thực tế để quyết định sử dụng vắc xin phòng bệnh VDNC; bảo đảm tỷ lệ tiêm phòng đạt tối thiểu trên 80% số gia súc thuộc diện tiêm phòng.
c. Kết quả công tác tiêm phòng
Từ tháng 12/2020 đến nay, tiêm phòng được trên 2 triệu liều vắc xin tại 33 tỉnh, thành phố và 27 cơ sở chăn nuôi; hiện nay, các địa phương đang tiếp tục triển khai tiêm phòng khẩn cấp chống dịch.
Từ thực tế triển khai các biện pháp phòng, chống dịch bệnh VDNC trong thời gian qua cho thấy nếu các địa phương thực hiện tốt công tác tiêm vắc xin phòng bệnh VDNC (tiêm đạt trên 80% tổng đàn thuộc diện tiêm), đã góp phần ngăn chặn dịch bệnh rất hiệu quả; cụ thể, theo báo cáo của các địa phương (như Sơn La, Thái Nguyên, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Ngãi,...), nhờ có việc tiêm phòng vắc xin, nên tình hình dịch bệnh tại các địa phương này đã được kiểm soát, số ổ dịch đã giảm rõ rệt (từ 30 đến 60%), không phát sinh thêm gia súc mắc bệnh.
d. Kết quả thí điểm vắc xin Đậu dê phòng bệnh VDNC trên trâu, bò
- Tháng 11/2020, Bộ Nông nghiệp và PTNT đã chỉ đạo tổ chức triển khai thí điểm sử dụng vắc xin Đậu dê để tiêm phòng cho đàn gia súc của các địa phương đang có dịch bệnh VDNC và các địa phương có nguy cơ cao của tỉnh Lạng Sơn và Cao Bằng.
- Theo báo cáo của các địa phương, cũng như quan sát thực tế cho thấy, gia súc được vắc xin Đậu dê không phát sinh bệnh. Tuy nhiên, khi tổ chức lấy mẫu máu để kiểm tra kháng thể, kết quả có 1/44 (2,3%) mẫu huyết thanh sau tiêm phòng vắc xin Đậu dê tại thời điểm 28 ngày có kết quả xét nghiệm dương tính; do đó, chưa đủ cơ sở khoa học để Bộ Nông nghiệp và PTNT chỉ đạo sử dụng vắc xin Đậu dê để phòng, chống bệnh VDNC.
- Hiện tại, Bộ đã chỉ đạo tổ chức đánh giá hiệu quả bảo hộ của vắc xin Đậu dê đối với bệnh VDNC bằng phương pháp công cường độc để có thêm cơ sở xem xét, chỉ đạo sử dụng vắc xin Đậu dê phòng, chống dịch bệnh VDNC.
Đoàn Thị Tươi - Chi cục Chăn nuôi và Thú Y Đồng Nai